Gerard Reve, De vierde man

Beoordeling: 

In het verleden las ik van Gerard Reve al Nader tot u  en De avonden en ik begin aardig fan te worden van Reve. Op zich is dat, gezien zijn schrijfstijl, niet onlogisch. De droge, zakelijke stijl vol onderkoelde humor kan ik ook bij Willem Elsschot waarderen; Reve is dan geen zeer onlogische keuze.

Wat maakt De vierde man tot een fantastisch boek uit Reves oeuvre? Dat is de bijzondere combinatie van een verhaal dat je graag in één ruk uit wilt lezen, er zit een spanning in het boek die het bijna tot een pageturner maakt. Daaronder zitten ondertussen diverse lagen die het boek op meer niveaus interessant maakt.

Aan het einde van het boek bespreekt de ik-figuur met het personage Ronald zijn verhaal en de structuur daarvan. Deze structuuranalyse in het boek zelf is niet alleen een bijzondere kunstgreep; Reve geeft in zijn  analyse ook de zwakte in zijn boek feilloos aan. Het boek mist body: het verhaal is intrigerend, zonder dat er eigenlijk echt veel gebeurt.

Bovendien zitten er meer leuke verbanden in het boek. Het getal vier komt uiteraard vaker voor en wanneer de ik-figuur spreekt over zijn theorie van denken in vierkanten, is het jammer dat daar weinig mee gebeurt in de rest van het boek. Er zijn wel interpretatieve verbanden te leggen, maar dat ligt volledig bij de lezer en er zijn ook weinig harde bewijzen voor die verbanden.

Op stijlniveau is het een typisch Reviaans boek: verheven zinnen, ouderwetse formuleringen als ‘hij zoude’ worden afgewisseld met moderne fonetische spelling (‘injeksie’); verheven monologen raken vermengd met seksuele fantasieën. Dat maakt het lezen boeiend en verrast je keer op keer.

Ten slotte is het verhaal achter het boek De vierde man interessant: het was bedoeld als boekenweekgeschenk, maar werd afgewezen op morele gronden: er stonden te veel homoseksuele passages in. Reve zou daarna nooit meer een boekenweekgeschenk schrijven.

Wat mij betreft is De vierde man een topper en iedereen die De avonden wat te neerslachtig of deprimerend, maar de stijl van Reve wel aansprekend vond, moet dit boek zeker gaan lezen.