De Bijbel

Is het mogelijk een recensie te schrijven over de Bijbel? Ik heb deze zomer* de Bijbel maar eens uit de kast gepakt, omdat mijn bijbelkennis soms toch wel wat te wensen overlaat bij het lezen van andere literatuur. Bovendien heb ik sommige delen van de Bijbel nog nooit gelezen: het Hooglied en diverse brieven van apostelen zijn mij nog volledig onbekend evenals grote delen van het oude testament. Een katholieke opvoeding brengt, in tegenstelling tot een protestante, weinig bijbelstudie met zich mee.

Zoals met elk boek dat ik lees, schrijf ik daar graag iets over op mijn website. De Bijbel stelde me echter voor een dilemma: kan ik dit boek behandelen als een literair object, of heeft het toch een andere status?

Ik vind in elk geval niet dat ik de Bijbel als elk ander boek kan behandelen. Een beoordeling met sterren is ook onmogelijk om te bepalen: het is per slot van rekening een samenstelsel van boeken, geschreven over een periode van honderden, misschien wel duizenden jaren. Daarnaast kun je een boek dat zo’n belangrijk onderdeel van diverse wereldbeschouwingen, religieuze twisten en huidige maatschappelijke ontwikkelingen uitmaakt niet vangen in een korte beoordeling van twee of drie alinea’s. Ik moet wat dit betreft grondiger te werk gaan.

Toch wil ik graag wat schrijven over dit boek. Een aantal jaar geleden heb ik de Koran gelezen en ik vind het jammer dat ik destijds nog geen website had om mijn leeservaringen vast te leggen. Ik herinner me dat ik het boek moeilijk door te komen vond, vooral vanwege alle herhalingen. Wellicht lees ik de Koran nogmaals (ik heb de editie die Kader Abdollah ervan maakte in de kast staan) en beschrijf ik mijn ervaringen met dat boek binnenkort. Nu wil ik in elk geval mijn observaties, overdenkingen en toch ook ‘recensistische’ blik over de Bijbel laten gaan. Eens in de zoveel tijd zal dit item wel weer voorbij komen: in één keer alles lezen vraagt toch wel erg veel tijd.

Genesis
Het boek Genesis heeft mij vooral inzicht opgeleverd. Ik kende de meeste verhalen hieruit al uit mijn kinderbijbel van vroeger (Bijbelse verhalen voor jonge kinderen, gekregen bij mijn eerste communie), maar de samenhang ertussen kende ik nog niet. Zo heb ik me altijd afgevraagd hoe de joden in Egypte terecht waren gekomen. Het boek leest als een cultuurhistorisch boek: ik zie zo voor me hoe deze verhalen bij kampvuren door bedoeïenen eeuwenlang zijn doorverteld en ze geven een groot inzicht in de manier waarop samenlevingen die op stamvorming zijn gebaseerd werken. Het scheppingsverhaal en de ellenlange lijsten met familieopvolgingen vond ik minder interessant en de vele herhalingen, ik vermoed ontstaan in de orale traditie,  maken de verhalen soms langer dan nodig.

Exodus
Ook Exodus was zeer leerzaam, maar was in opbouw behoorlijk saai: de grote lijst wetten past prima in het type tekst (ontstaansteksten van een volk), maar maakt het lezen van de tekst nogal saai. Ook de herhaling maakt het lezen saai, al wordt wel duidelijk welke wetten van groot belang worden geacht, zoals de sabbatsrust. Het uittochtverhaal zelf leest als spannend volksverhaal en na diverse documentaires op Discovery Channel en National Geographic hierover is het leuk om de originele tekst (zij het in vertaling, mijn Hebreeuws is niet meer wat het geweest is) te lezen. Het meest opvallend vond ik de menslijkheid van God. Zo krijgt God ‘spijt’ van besluiten die hij heeft genomen. Hoe past dit bij de gedachte dat God een groot plan heeft? Je gaat je bij dit soort fragmenten toch afvragen of God de mens naar zijn evenbeeld heeft geschapen of dat het omgekeerde eerder het geval is.

Leviticus, Numeri en Deuteronomium
De boeken Numeri, Leviticus en Deuteronomium waren bijna niet door te komen. Leviticus was erg weinig verhalend en de grote hoeveelheid wetten is interessant, maar voor een amateur is het niet interessant genoeg om allemaal te willen lezen. Wel levert het soms interessante inzichten op. Waarom gaan acteurs in films na de seks altijd douchen? Het Oude Testament geeft antwoord: na geslachtsgemeenschap dienen mensen zich te reinigen en zijn zij onrein tot de volgende dag. Sommige menselijke handelingen hebben diepe wortels.
Ook Numeri is niet om door te komen: het is wel interessant om te zien hoe gedurende de tekst het leiderschap van Mozes zich ontwikkeld, maar de lange lijsten volkstellingen maken deze volksvertelling over leiderschapsvorming niet tot leesbare lectuur.
Deuteronomium was een samenvattend boek en als je vlak ervoor de voorgaande boeken van het oude testament hebt gelezen voegt dit boek niet zeer veel toe. Wel is in dit hoofdstuk te zien dat Mozes een goede spreker moet zijn geweest; of in elk geval: hem wordt een briljante speech in de mond gelegd.

*augutus 2010